1- Wat is lucide dromen?
We brengen ongeveer zeven jaar van ons leven (ervan uitgaande dat we een jaar of tachtig worden), 2433 dagen of 58.400 uur door met dromen. Iedere nacht brengen we bij een gemiddelde slaap van acht uur dus zo’n twee uur door in onze dromen.
We zijn ons vaak heel bewust van onze waarnemingen en emoties in onze dromen. Toch zijn we niet op dezelfde manier bewust als wanneer we wakker zijn. Dit verklaart waarom we meestal niet beseffen dat we in een droom zitten.
Onze hersenen ervaren deze, vaak bijzondere en indringende, verhalen als een realiteit. Zonder het vermogen om te kunnen anticiperen op wat er gebeurt.
Maar sommige dromers zijn wel net zo bewust, en vaak nog bewuster, tijdens hun dromen dan wanneer ze wakker zijn. Ze nemen de controle over het droomproces in handen. Om vervolgens met een gerichte intentie te handelen in hun droomwereld. Zij hebben geleerd om lucide, helder te worden en dit te blijven in hun droom. (Dat kan jij ook als je de cursus lucide dromen hebt gevolgd !)
2- Het onderzoek naar lucide dromen
Jarenlang werd de lucide droom afgedaan als een raar, af en toe opduikend, spiritueel fenomeen maar sinds de jaren 70 van de vorige eeuw bestaat er wetenschappelijk bewijs voor lucide dromen. Dat heeft lucide dromen onderzoek steeds meer een serieus onderwerp in de wetenschappelijke wereld gemaakt.
Midden jaren 70 van de vorige eeuw werden lucide dromen voor de eerste keer beschouwd als een erkend veld voor wetenschappelijke studie, maar lang voordat dit lukte, bestond er al volop kennis en ideeën over lucide dromen.
Lucide zijn is geen recentelijk ontwikkelde hersenfunctie maar iets wat vanaf het begin van de schepping tot aan vandaag de dag in ons aanwezig is. Door de groei van onze hersenen, de daarmee gepaarde verandering van ons bewustzijn en de dominantie van het rationeel denken, is dit vermogen van ons brein steeds meer op de achtergrond geraakt.
We zijn als mensheid steeds rationeler geworden en sceptisch ten opzichte van ervaringen, gedachten en gevoelens die ons analytisch denken en wereldmodel overstijgen. We willen bewijs en dan ook nog het liefst wetenschappelijk, gepresenteerd door wetenschappers die we serieus nemen.
Toen dromen, dankzij Freud en Jung, vanuit een meer wetenschappelijke basis benaderd werden en omarmd, nam ook de belangstelling voor lucide dromen weer toe maar tot aan de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft niemand zich daar op een wetenschappelijke wijze mee bezig gehouden. Keith Hearn en Stephen Laberge waren de eerste…
3- Midden tot eind jaren 70: Keith Hearn en Stephen LaBerge
Voor het 1e serieuze onderzoek naar lucide dromen moeten we dan ook terug naar 1975 toen een onderzoek naar lucide dromen het onderwerp weer top of mind maakte voor liefhebbers en andere wetenschappers.
Lucide dromen zijn logischerwijs anders dan dagactiviteit en regulier dromen. Daarom gaan we ervan uit dat ze geassocieerd zijn met andere patronen van hersenactiviteit dan je dagelijks bewustzijn. Maar bevestiging hiervoor vinden, dat was niet zo eenvoudig.
Want deelnemers moeten zich in een hersenscanner bevinden terwijl ze slapen. Onderzoekers moeten dan weten wanneer de deelnemers lucide dromen. Pas dan kunnen ze de hersenactiviteit tijdens de heldere droom vergelijken met die van gewone dromen.
Deze studie werd uitgevoerd door de Britse parapsycholoog Keith Hearn, die de vooraf bepaalde oogbewegingen in de lucide droom van zijn proefpersoon, Alan Worsley, constateerde. Hearn ’s onderzoek toonde aan dat lucide dromen echte dromen zijn en plaatsvinden in het stadium van de slaap dat bekend staat als REM slaap.
Keith Hearn ‘s onderzoek werd later bewezen door de aan Stanford University gelieerde Amerikaanse psycho-fysioloog Stephen LaBerge. Hij bewees dat lucide dromers, terwijl ze lucide droomden, een teken konden geven aan hun onderzoekers door middel van oogbewegingen.
Voordat ze gaan slapen, kwamen de deelnemer en de onderzoeker een specifieke oogbeweging (bijvoorbeeld twee bewegingen links en dan twee bewegingen rechts) overeen. Deze moesten de deelnemers maken om te laten weten dat ze lucide zijn.
Deze techniek is van onschatbare waarde gebleken voor degenen die lucide dromen onderzochten, omdat neurowetenschappelijk onderzoek heeft kunnen bevestigen dat proefpersonen niet deden alsof ze lucide droomden omdat ze in een laboratorium werden bestudeerd.
Door gebruik te maken van deze aanpak, hebben latere studies vastgesteld dat de verschuiving van niet-duidelijke tot lichte REM slaap in verband staat met een verhoogde activiteit van de frontale gebieden van de hersenen.
Deze gebieden worden geassocieerd met “hogere bewust zijn”, met cognitief functioneren, zoals logisch redeneren en vrijwillig gedrag. Wat normaal gesproken alleen waargenomen wordt als je wakker bent. Niet als je droomt of slaapt.
Het type waargenomen hersengolven Gamma 35-100Hz staat ook bekend om het vermogen om verschillende van onze bewuste en onbewuste ervaringen als een geheel te zien. Perceptie , emoties, gedachten en herinneringen vormen dan een logische eenheid in een geïntegreerd bewustzijn.
In een vervolgstudie werden de hersenregio’s die bij lucide dromen betrokken waren, nauwkeuriger gespecificeerd. In dit onderzoek werd een verhoogde activiteit gevonden in gebieden zoals de prefrontale cortex en de precuneus. Deze hersengebieden worden geassocieerd met hogere cognitieve vaardigheden, zoals zelfreflectie, een gevoel van eigenaarschap (100% verantwoordelijkheid) en zelfbeeld.
4 – Meer wetenschappelijk onderzoek naar lucide dromen…
A – Onderzoek zelfreflectie en de invloed op de droominhoud
Gewone dromen worden meestal gekenmerkt door primair bewustzijn, bizarre inhoud en cognitieve tekorten. Er ontbreekt metacognitie.
Metacognitie is de kennis over de eigen kennis of het weten van het eigen weten. Metacognitie is een belangrijke vaardigheid en een efficiënte leervaardigheid. Als iemand beseft hoe hij/zij kennis opdoet, kan de persoon er zijn leerstrategie op richten.
Echter, lucide dromen is een bewustzijn-staat waarin de dromer zich bewust is van het feit dat hij of zij droomt, zonder het verlaten van de slaap. Hersenonderzoek heeft aangetoond dat lucide dromen een aantal gemeenschappelijke hersenactiviteiten deelt met metacognitie, zoals zelfreflectie en een zelfbeeld hebben
Met een ander metacognitie niveau zou ook het vreemde karakter en de inhoud van dromen kunnen veranderen. Het verschil in vreemde inhoud tussen lucide dromen en gewone dromen werd echter zelden onderzocht.
In deze studie verzamelden ze droomdata van proefpersonen, die een relatief hogere lucide droom frequentie hadden, en vergeleken die met de droominhoud van gewone dromers.
Daar kwam uit dat het bizarre gehalte van de droominhoud aanzienlijk lager in lucide dromen dan in niet lucide dromen was. Zelfreflectie en inzicht waren in lucide dromen volop aanwezig en daarmee veranderde het bizarre karakter van de droom. Als een bijzondere bewustzijnstoestand kan lucide dromen daarmee licht werpen op het onderzoek naar bewustzijn en droomcontinuïteit.
B – Lucide dromen onderzoek naar het opwekken van Lucide Dromen
Een onderzoek uit 2012 naar lucide dromen, door onderzoekers Tadas Stumbrys, Daniel Erlacher, Melanie Schadlich en Michael Schredl, gebruikte een reeks inductietechnieken (zoals de MILD techniek en de WILD techniek), cognitieve methoden, externe stimulatie en medicijnen om lucide dromen te stimuleren bij een groep proefpersonen. Om zo de effectiviteit van deze inductietechnieken te analyseren met betrekking tot lucide dromen.
De onderzoekers konden niet 100% verifiëren dat lucide inductietechnieken altijd een lucide droom tot gevolg had (ondanks duizenden mensen die zeiden dat ze hun luciditeit ervaren hadden) maar vonden dat een paar veelbelovende resultaten die verder onderzoek rechtvaardigde.
C – De Fysiologie van Lucide Dromen
Een onderzoek uit 2009 van Ursula Voss, Romain Holzmann, Inka Tuin en J. Allan Hobson trachtte de fysiologische correlaties van lucide dromen te analyseren en eventuele veranderingen in de fysiologie van de hersenen te onderzoeken die mogelijk verantwoordelijk zijn voor het fenomeen. Dit vond plaats in het slaaplaboratorium van de universiteit van Frankfurt.
Een van de belangrijkste uitkomsten van deze studie was de moeilijkheid die proefpersonen ondervonden bij het krijgen van een lucide droom in een laboratoriumomgeving. Van de eerste groep van 20 proefpersonen, die allen bewezen hadden dat ze minstens twee keer per week een lucide droom hadden, waren er maar drie in staat om dit te repliceren in een slaaplaboratorium.
De moeilijkheid om lucide, helder dromen te bestuderen in deze context verklaart dus waarom het fenomeen lang een controversieel vakgebied is gebleken.
Drie van de zes deelnemers aan deze studie kregen dus wel lucide dromen in de laboratoriumomgeving. Alle drie ervoeren ze de lucide dromen spontaan en gaven door aan de onderzoekers dat ze in een lucide droom waren door middel van een patroon van oogbewegingen dat ze eerder hadden geleerd.
Door deze drie lucide dromers konden de onderzoekers enkele interessante feiten achterhalen over hoe de hersenen functioneren in een periode van lucide dromen.
Uit deze studie bleek dat wanneer een proefpersoon volledig wakker en alert was, of in het midden van een lucide droom, hun coherentieniveaus sterk op elkaar leken. Deze interessante bevinding legt uit hoe we, wanneer we lucide dromen ervaren, volledig controle hebben over onze dromen, net zoals we onze dagelijkse acties volledig onder controle hebben wanneer we wakker zijn.
De onderzoekers merkten op dat de coherentieniveaus (het vermogen om een betekenisvol geheel te vormen) van de proefpersonen het grootst waren in het front laterale en de frontale gebieden van de hersenen. De uiteindelijke hypothese is nog steeds speculatief, maar de onderzoekers ontdekten dat luciditeit van de droom kan ontstaan vanwege activering van de waakachtige frontale lob.
Het is ook deze lob die we overdag kunnen trainen door middel van meditatie, mindfulness of zelfhypnose. Daarom zijn deze activiteiten ideaal voor ondersteuning bij het leren lucide dromen omdat ze het meest vergelijkbaar met de REM-slaapactiviteit zijn.
D – Max Plank Institute of Psychiatry
Meer recentelijk zijn studies naar lucide dromen uitgevoerd door wetenschappers van het Max Plank Institute of Psychiatry in München, het Charite-ziekenhuis in Berlijn en het Max Plank Institute for Human Cognitive en Brain Sciences in Leipzig.
Studies door deze gerenommeerde instituten hebben aangetoond dat lucide dromen inderdaad op waarheid berust en dat de droominhoud kan worden gemeten door hersenactiviteit wanneer de proefpersonen dromen.
Het onderzoek van het Max Plank Institute heeft, en dit is belangrijk, aangetoond dat MRI- en EEG-apparaten kunnen worden gebruikt om hersenactiviteit te onderzoeken wanneer een iemand een lucide droom heeft. Dit onderzoek toonde aan dat er een verband bestaat tussen de hersenschors (die verantwoordelijk is voor zelfbewustzijn en zelfreflectie) en lucide dromen – omdat de hersenschors plotseling actief wordt wanneer je lucide droomt
Deelnemers, die lucide droomden, zeiden ook dat ze meer controle hadden over gedachten en acties binnen de droom. Ze konden helderder denken en hadden zelfs toegang tot lang vergeten gebeurtenissen en ervaringen uit hun dagelijks leven.
Vervolgonderzoek vond plaats naar de wilskracht van dromers gedurende drie verschillende staten van bewustzijn:
- Tijdens normale dromen,
- Tijdens lucide dromen
- Tijdens wakker zijn.
Het ervaren van wilskracht was vergelijkbaar voor lucide dromen en in de wakkere staat maar aanzienlijk hoger beoordeeld voor beiden in vergelijking met niet-lucide dromen. Op drie andere niveaus toonde het onderzoek specifieke verschillen tussen de staten van bewustzijn:
- Het vermogen om te plannen was het meest uitgesproken tijdens wakkerheid.
- Doelgericht handelen het meest uitgesproken tijdens lucide dromen.
- Het gevoel van zelfbeschikking meest uitgesproken tijdens zowel wakkerheid en lucide dromen.
E – In het geval van nachtmerries
Nachtmerries worden gedefinieerd als zich herhalende en angst en stress opwekkende, goed onthouden dromen die meestal subjectieve bedreigingen voor overleving, veiligheid of fysieke integriteit met zich meebrengen.
Over het algemeen treden ze op tijdens de Remslaap en leiden ze tot ontwaken met angst en in paniek. Met slapeloosheid tot gevolg. Nachtmerries, als ook nachtangst, kunnen spontaan of als terugkerende nachtmerries optreden.
Terugkerende nachtmerries veroorzaken aanzienlijke problemen en beperkingen in het beroepsmatig en sociaal functioneren, zoals vaak is waargenomen bij ptss, depressie en angst.
Tijdens lucide dromen krijgen proefpersonen daarentegen inzicht dat ze dromen en kunnen ze zelfs de inhoud van hun dromen beheersen. Deze kenmerken van lucide dromen zijn een manier om mensen te helpen die lijden aan een nachtmerrie omdat ze in staat zijn om de droomscène te transformeren of een andere betekenis te geven aan de droom terwijl ze dromen.
Een van de voordelen van lucide dromen is dat de lucide dromer weet dat zij of hij droomt en zo de controle heeft over de droominhoud.
Zo kunnen lucide dromers van nachtmerries normale dromen kunnen maken, waardoor een herstellende slaap verzekerd is. Uit het onderzoek bleek dat lucide dromen een haalbaar en effectief hulpmiddel kan zijn bij de behandeling van patiënten met nachtmerries door hun frequentie, intensiteit en psychische problemen te minimaliseren.
5 – Is de lucide droom de sleutel naar het oplossen van het bewustzijnsvraagstuk?
Hoe bewustzijn ontstaat in de hersenen is een van de belangrijkste en onbeantwoorde vragen in de neuro-wetenschap. Het bestuderen van lucide dromen zou de weg vrij kunnen maken voor nieuwe inzichten. Waarom?
Dit komt omdat lucide en niet-lucide remslaap twee verschillende bewustzijnsstaten zijn. Door specifieke verschillen in hersenactiviteit te vergelijken bij een lucide droom en een niet-lucide droom kunnen we kijken door welke functies dit hogere bewust zijn ontstaan,
Daar komt bij dat door het gebruiken van een oogbeweging, om aan te geven dat een dromer zich in een heldere droom bevindt, het mogelijk is om de neurobiologische activiteit op dit moment te bestuderen.
Hierdoor kunnen we nog betere begrijpen wat de dit verhoogde bewustzijn typeert en in stand houdt maar vooral hoe het, in de eerste plaats, ontstaat.
6- Tenslotte
Het onderzoek naar lucide dromen is de laatste jaren steeds meer uitgebreid. Hoewel het problematisch kan zijn om een dergelijk fenomeen te bestuderen in een laboratoriumomgeving, hebben deze studies toch aangetoond dat het mogelijk is om de ervaringen van lucide dromers te analyseren en dat het inderdaad de basis kan vormen voor nieuwe informatie over de manier waarop onze hersenen en ons bewustzijn werken.
Onderzoek naar lucide dromen wordt voortgezet op universiteiten en onderzoekscentra over de hele wereld, dus kunnen we ons nu al verheugen over wat we in de toekomst nog meer te weten zullen komen over dit fenomeen. Als we één ding zeker weten, dan is het dat we nog heel weinig weten over het menselijk brein. Lucide dromen is een van de instrumenten die ons helpt om deze kennis te vergroten.
Dus, de wetenschappers en lucide dromers van de toekomst hebben nog veel te ontdekken en te leren over lucide dromen. Onderzoek deze ruimte, dromers en wetenschappers, want er liggen een onbeperkt arsenaal aan nieuwe en spannende bevindingen om de hoek.
PS: Wil je meer leren over lucide dromen? Lees dan mijn boek De Lucide Droom Gids, Volg de gratis training of gun jij jezelf ook een vliegende start en kom je naar de Workshop Lucide Dromen…
