Rationeel denken

Analytisch, rationeel denken (of het kritisch denken) is dat deel van het verstand dat je bewust gebruikt en waarvan je gewaar bent. Het is een functie van je denkende neocortex. Het denkt, observeert en onthoudt dingen en lost problemen op.

Het analyseert, vergelijkt, beoordeelt, overdenkt, onderzoekt, ondervraagt, polariseert, bekritiseert, redeneert, rationaliseert en reflecteert.

Aangezien de neo-cortex is verdeeld in twee helften is het logisch dat we analyseren en veel tijd besteden aan denken in dualiteiten:

• Goed versus kwaad
• Juist tegenover verkeerd
• Positief versus negatief
• Man versus vrouw
• Hetero versus homo
• Socialist versus liberaal
• Verleden versus toekomst
• Logica versus emotie
• Oud versus nieuw
• Hoofd versus hart

1- De belangrijke functie van rationeel denken

Er is uiteraard niets mis met het rationeel, analytisch denken. Het dient ons, ons hele wakkere, bewuste leven. Het is wat ons menselijk maakt, het geeft betekenis. Het is zijn taak om betekenis en samenhang te creëren tussen onze buitenwereld (de gecombineerde ervaringen van mensen en dingen op verschillende tijdstippen en plaatsen) en onze binnenwereld (onze gedachten en gevoelens).

Het rationele denken vormt hier mee een wereldmodel. Dit wereldmodel pakt wat het van ervaringen uit het verleden heeft geleerd en past dat toe op een toekomstige uitkomst, of op iets dat het nog niet heeft ervaren zodat je niet elke keer hoeft uit te vinden wat een rood stoplicht betekent

Dit wereldmodel werkt het best wanneer we kalm, ontspannen en geconcentreerd zijn. Dan werkt het voor ons. Gelijktijdig filtert het de vele aspecten van ons leven en voorziet ons van zinvolle antwoorden.

Het helpt ons te beslissen uit de talloze opties om ons heen, welke nieuwe dingen te leren, te onderzoeken of je in iets moet geloven, sociale situaties te beoordelen op basis van onze ethische normen, duidelijkheid te krijgen over ons doel in het leven, een gedegen moreel onderscheid te maken, en om belangrijke zintuiglijke gegevens te evalueren.

Maar wel allemaal vanuit eerdere ervaringen. Het verleden is waarmee zij het heden en de toekomst filtert op eventuele bedreigingen.

Bescherming bieden is een van de belangrijkste taken van ons rationele denken.  Het is altijd situaties in de buitenwereld aan het evalueren en beoordeelt het landschap voor de meest gunstige en veilige resultaten.  Het zorgt voor het zelf, en probeert ook het lichaam in stand te houden. Het zal je laten weten wanneer er mogelijk gevaar dreigt en zal je aansporen om op de situatie te reageren.

2- De beperking van rationeel denken

Maar wanneer ons rationele denken uit balans is als gevolg van stress, burn-out, overspannen zijn, angst, trauma of beperkte overtuigingen, dan gaat ze in een hogere versnelling en raakt overprikkeld. Het werkt dan niet meer voor ons, maar eerder tegen ons. We zitten vast in ons hoofd. We worden zeer egoïstisch: In alles komen wij op de eerste plaats. Er is geen reflectie meer mogelijk

Het denkt en voelt alsof het de controle in handen moet houden om ons ego te beschermen. Het probeert macht te hebben over de uitkomsten; het voorspelt wat het moet doen om een absoluut veilige situatie te creëren; het klampt zich vast aan het vertrouwde en zal niet loslaten – dus houdt het vast aan rancune, voelt pijn, lijdt, of kan niet voorbij zijn slachtofferschap komen.

Het zal onbekende situaties altijd uit de weg gaan en beschouwen als potentieel gevaarlijk, want het is onbekende niet te vertrouwen.

En het zal alles doen om zich sterk te maken voor de storm van verslavende emoties. Het wil wat het wil, en het zal alles doen wat nodig is om er als eerste bij te zijn, door zich met zijn ellenbogen een weg te banen naar de voorste rij. Het wordt dan sluw, manipulatief, competitief en misleidend in haar beschermende rol.

Dus hoe stressvoller je situatie, des te meer het analytisch denken wordt ingezet om je leven te analyseren binnen de emotie die je op dat moment beleeft. Wanneer dit gebeurt, breng je eigenlijk je bewustzijn verder weg van het besturingssysteem van het helder denken van de onderbewuste wijsheid, waar ware verandering kan plaatsvinden.

Je rationele denken leeft vanuit je emotionele verleden, hoewel de antwoorden op je problemen niet in die emoties liggen, waardoor je nog meer binnen een beperkte, vertrouwde chemische toestand gaat denken. Je zit vast in een vicieuze cirkel

3- De gevolgen van te rationeel denken

Je pijn, angst, trauma zijn in je hersenen geprogrammeerd en in je lijf geconditioneerd. Net als fietsen, schakelen bij het autorijden, je schoenveters strikken, een telefoonnummer of pincode op een toetsenbord tikken, of zelfs lezen of praten.

Dit zijn de automatische programma’s. Je zou kunnen zeggen dat je niet langer een analyse hoeft te maken van, of bewust nadenken over een vaardigheid of gewoonte die je onder de knie hebt, want die is nu onderbewust.

Het zijn deze programma’s die je wereldbeeld bepalen en daarom je leven. Naarmate je angstiger, rationeler bent, ben je meer beïnvloedbaar alleen door de gedachten die je al kent. Als gevolg daarvan zijn die gedachten waar je onbewust over nadenkt, de gedachten die je accepteert, gelooft en waar je je telkens weer aan overgeeft.

Omgekeerd kun je ook zeggen dat je veel minder te beïnvloeden bent door alle gedachten die niet overeenkomen met je opgeslagen gevoelens. Elke nieuwe gedachte die een onbekend mogelijkheid weerspiegelt, zou gewoon niet juist voelen.

Je innerlijk gepraat (de gedachtenwaar je elke dag naar luistert) glijdt voortdurend langs je bewuste gewaar zijn en stimuleert het autonoom zenuwstelsel en de stroom aan biologische processen, wat het geprogrammeerde gevoel versterkt van wie je denkt te zijn.